گرانروی اولین و مهمترین ویژگی است که در کار با روغنها باید در نظر گرفته شود. داشتن گرانروی مناسب برای روغن موتور در شرایط مختلف دمایی کارکرد، جهت روانکاری صحیح قطعات متحرک موتور الزامی است. در لحظهای که موتور روشن میشود حرارت آن حدوداً برابر با درجه حرارت محیط است ولی بتدریج با کار کردن موتور، درجهحرارت بالا میرود. پس باید گرانروی روغن موتور را در شرایط مختلف دمایی در نظر گرفت. انجمن مهندسین خودرو (SAE) طبقهبندی روغنهای موتور را برحسب گرانروی و درجه حرارت انجام داده است.
در سیستم طبقهبندی گرانروی SAE روغنهای مناسب برای استفاده در درجهحرارتهای پایین با حرف W (Winter) مشخص میشوند. روغنهایی که در درجه خود دارای حرف W نیستند برای هوای معتدل و گرم و برای کار موتور در درجهحرارت نرمال مناسبند. در هوای سرد باید از روغنی با درجه گرانروی پایین استفاده کرد. در صورت استفاده از چنین روغنی، موتور به راحتی روشن میشود و روغن سریع به تمام قطعات موتور رسیده و عمل روغنکاری بدرستی صورت میگیرد. اما در هوای گرم روغن با گرانروی کم بسیار رقیق شده و نمیتواند لایه مناسب برای روغنکاری را ایجاد کند. برای دماهای بالا نیز باید از روغنی با درجه گرانروی بالا استفاده کرد تا روغن در دماهای بالا بیش از حد رقیق نشود. از طرفی وقتی دما کمی پایین میآید موتور سرد شده و اگر گرانروی روغن بالا باشد، روغن قابلیت پمپ شدن خود را از دست میدهد. بنابراین روغن با سرعت مناسب به همه قطعات نمیرسد. همینطور هنگام روشن شدن نیز مشکل ایجاد میکند. برای اینکه چنین مشکلی به وجود نیاید روغنهای چنددرجهای ساخته شدهاند.
روغنهای چند درجهای از مخلوط کردن یک روغن با گرانروی کم با پلیمرهای بهبوددهنده شاخص گرانروی بهدست میآیند. مثلاً وقتی این پلیمرها به اندازهای که برای رسیدن به گرانروی SAE 40 لازم است، به روغنی با گرانروی SAE 15W اضافه شود، روغن بهدست آمده در درجهحرارتهای پایین مانند روغن SAE 15W عمل میکند ضمن اینکه در دماهای بالا خواص روغن SAE 40 را نیز دارد. این روغن SAE 15W-40 است که در گسترهی دمایی نسبتاً زیادی کاربرد خواهد داشت. در واقع گرانروی این روغنها متناسب با دما تنظیم میشود.
• راحتتر روشن شدن موتور که در نتیجه آن کاهش سایش موتور، افزایش عمر استارت و باتری را خواهیم داشت
• کاهش مصرف سوخت (در بعضی موارد ممکن است تا 3% روی مصرف سوخت تأثیر بگذارد.)
• استفاده از یک روغن در تمام طول سال و راندمان عالی در درجهحرارتهای بالا
•
کاهش میزان روغنسوزی استفاده از مواد پلیمری بعنوان ماده افزودنی به
روغنموتور در موتورهای دیزلی تأثیر بسزایی در کاهش روغنسوزی دارد. بعضی
از این پلیمرها در درجهحرارتهای بالا میسوزند و لایههایی از کربن در
شیار رینگ روغن ایجاد میکنند که به آببندی آن کمک میکند.
کمپرسورها،
فشار هوا یا هر مادهی گازی شکل دیگر را در طول یک یا چند مرحله افزایش
داده و انرژی را به گاز یا هوا منتقل میکنند. در نتیجه کاهش حجم گاز
فشرده شده، دما و چگالی آن افزایش مییابد.
کمپرسورها به دو دسته کلی
کمپرسورهای جابجایی و کمپرسورهای دینامیکی تقسیم میشوند. در کمپرسورهای
جابجایی، گاز به داخل محفظه کشیده شده و پس از تراکم به بوسیله ی یک پیستون
رفت و برگشتی، از محفظه خارج میشود. کمپرسورهای دینامیکی نیز بر این اساس
کار میکنند که پرههای توربین ابتدا به گاز سرعت داده و سپس به طور
ناگهانی سرعت آن را کاهش داده و به فشار تبدیل میکنند.
کمپرسورهای
دورانی معمولاً برای تراکم هوا در فشارهای پایین و حجم زیاد کاربرد دارند،
در حالی که کمپرسورهای رفت و برگشتی بیشتر به منظور تراکم گاز در فشارهای
بالا و حجمهای کم استفاده میشود. در مقایسه با کمپرسورهای پیستونی، در
کمپرسورهای دورانی و مارپیچی، روغن علاوه بر روانکاری، وظیفه آببندی و
انتقال گرما را نیز به عهده دارد.
انواع
مختلفی از این نوع کمپرسورها در طول سالیان گذشته ساخته شده است. در
تمامی این کمپرسورها، با حرکت یک یا چند پیستون درون یک یا چند سیلندر، هوا
متراکم میشود. پیستون توسط یک میله (شاتون) به میل لنگ متصل شده است.
میللنگ معمولاً با استفاده از یک موتور الکتریکی یا یک موتور احتراق داخلی
چرخانده میشود. هنگامی که پیستون بالا میرود. هوای درون محفظهی سیلندر
متراکم شده و از دریچهی خروجی از سیلندر خارج شده و به داخل سیستم حرکت
میکند، به هنگام پایین آمدن پیستون نیز، دریچه ورود هوا باز شده و هوا به
داخل محفظه کشیده میشود.
شباهت بسیاری میان کمپرسورهای رفت و برگشتی و
موتورهای احتراق داخلی وجود دارد. هم کمپرسورهای رفت و برگشتی و هم
موتورهای احتراق داخلی دارای سیلندر، پیستون و میلههای اتصال میباشند.
اما کمپرسورهای رفت و برگشتی دارای دو تفاوت مهم با موتورهای احتراق داخلی
هستند. اول اینکه سوپاپ های کمپرسور به صورت خود عملگر بوده در حالیکه
سوپاپهای موتورهای احتراق داخلی با استفاده از نیروی منتقل شده از طرف
موتور عمل میکنند، تفاوت دیگر این است که در کمپرسورهای رفت و برگشتی با
کارترهای تحت فشار، میلهی اتصال مستقیماً به پیستون وصل نبوده و به
میلهی کراس هد وصل شده و میلهی کراس هد به پیستون وصل میگردد. وجود این
سیستم در ساختمان کمپرسورها مزایای زیادی دارد. از جمله این که در این حالت
میتوان سیلندر را توسط یک روانکار خاص، روانکاری کرده و یا حتی آن را
روانکاری نکرد.
کمپرسورهای
دورانی پرهای، یک نوع کمپرسور جابجایی مثبت میباشند. این کمپرسورها
دارای یک روتور با پرههای فلزی هستند که طول این پرهها میتواند تغییر
کند. این روتور به صورت خارج از مرکز در یک سیلندر قرار گرفته است، با
دوران روتور، درون سیلندر، هوای محبوس در بین پرهها متراکم میگردد. تنها
قعطات متحرک در این کمپرسورها، روتور و پرهها میباشند. در این کمپرسورها
به هیچ نوع سوپاپی نیاز نمیباشد اگر چه روتور این کمپرسورها کاملاً متقارن
است، اما عملکرد پرهها و نیروی وارد شده بر پرهها به علت فشار موجود در
بین آنها سبب ایجاد مقداری ارتعاش میگردد. تعداد پرههای این کمپرسورها
میتواند متفاوت باشد. به عنوان مثال پمپ خلاء دارای یک یا دو پره و
بوسترهای فشار دارای 24 پره میباشند. علاوه بر ایجاد سایش در نوک پرهها
وجود اختلاف فشار در طرفین پرهها نیز سبب ایجاد سایش در دیوارههای پرهها
میگردد. به منظور کاهش بارهای وارده بر پرهها، تعداد آنها را افزایش
میدهند.
• این کمپرسورها دارای ابعاد کوچکی میباشند.
• هزینهی اولیهی این کمپرسورها کم است.
• فنداسیون ویژهای برای این کمپرسورها لازم نیست.
از معایب این کمپرسورها میتوان به بازدهی کمتر این کمپرسورها نسبت به انواع مارپیچی اشاره کرد.
برخلاف
کمپرسورهای رفت و برگشتی، کمپرسورهای مارپیچی به منظور تأمین جریان
پیوسته هوای متراکم طراحی شده است. کمپرسورهای مارپیچی دارای دو محور
گردان بوده و از اصل جابجایی استفاده میکنند. این دو محور برخلاف جهت
یکدیگر دوران میکنند. یکی از دو محور، متراکم کننده و دیگری چرخ دلاله
(بدون بار) میباشد. هر دوی این محورها در یک محفظه در حال دوران میباشند.
با دوران این محورها، حجم هوای محبوس در بین دو محور، رفته رفته کوچکتر
شده و هوا متراکم میشود. سپس هوای متراکم شده محفظه را ترک میکند. محور
متراکم کننده در این کمپرسورها دارای مقطع مارپیچی محدب میباشد، در حالی
که محور بدون بار (چرخ دلاله) دارای سطح مقطع مارپیچی مقعر میباشد. در
کمپرسورهای مارپیچی بدون روغن، دو محور به گونهای با یکدیگر درگیر میشوند
که سطوح آنها با یکدیگر تماس نمییابد، درحالی که در کمپرسورهای مارپیچی
که از روغن استفاده میکنند، سطوح محورها با یکدیگر تماس داشته و بنابراین
نیازی به تعادل از طریق دنده وجود ندارد.
از مزایای کمپرسورهای مارپیچی، حجم کوچک، جریان پیوسته و ارتعاشات کم را میتوان نام برد.
این
کمپرسورها از دو روتور با محورهای موازی تشکیل شدهاند. این محورها بر روی
یاتاقانهایی سوار شدهاند. در انتهای این محورها از یک جفت دندهی چرخ
دنده با میل بادامک به منظور ایجاد هم زمانی استفاده شده است. روتورها
میتوانند دارای دو، سه یا چهار لُب باشند. محور دوار، با حرکت خود مقداری
گاز را در محفظهی خالی بین لُب و دیواره به دام میاندازد و با دوران
بیشتر این محور گاز محبوس از خروجی خارج میشود.
این کمپرسورها از دو
روتور متقارن که به شکل 8میباشند تشکیل شدهاند. روتورها به وسیلهی
چرخدندههای خارجی چرخانده میشوند وظیفه روغن، روانکاری دندانه های
روتورها و یاتاقانها میباشد. فواید این کمپرسورها، تأمین هوای فشرده بدون
روغن و در حجم زیاد و ارتعاشات کم میباشد.
در این ماشینها، از پروانه های محوری و گریز از مرکز به منظور ایجاد سرعت در گاز استفاده میشود. سپس سرعت ایجاد شده در گاز به فشار تبدیل میشود. کمپرسورهای گریز از مرکز و محوری، ماشینهای دینامیکی هستند که معمولاً در سرعتهای بالا کار میکنند.
کمپرسورهای
گریز از مرکز، کمپرسورهای دینامیکی هستند که از پروانه های با سرعت بالا
به منظور شتابدهی به هوا استفاده میکنند. این کمپرسورها قادر به تأمین
مقدار زیادی هوای فشرده میباشند. از خصوصیات این کمپرسورها میتوان به
موارد زیر اشاره کرد:
• این نوع کمپرسورها در سرعتهای بالایی کار میکنند و دارای سر و صدای زیادی میباشند.
• برای دستیافتن به فشار موردنظر میتوان از پروانه های چندگانه استفاده کرد.
• کمپرسور گریز از مرکز بدون روغن بوده و چرخدندههایی که باید روغنکاری شوند توسط آببندیهای محور از هوا جداشدهاند.
این کمپرسورها دارای ردیفهای متناوبی از پرههای ثابت و متحرک بوده و با حرکت پرههای متحرک در هوا یا گاز، سرعت آن افزایش مییابد، سپس با عبور هوا یا گاز از مسیرهای انبساطی میان پرههای ثابت و متحرک سرعت آن کم شده و فشار افزایش مییابد.
روغن موتور درست بر عکس نمونه خوراکی آن، دارای خواص روانسازی هستند. از آنجایی که در پروسههای صنعتی روغنکاری همراه با دوده و دما است، بنا بر این جنس انتخابی روغن میتواند روی عملکرد دستگاه تاثیر مستقیم بگذارد. پس بنابراین انتخاب روغن موتور مناسب ضروری به نظر میرسد . در ابتدا معیارهای فیزیگی که برای انتخاب روغن موتور باید در نظر داشت را بررسی میکنیم و سپس به بیان تفاوت های این دو روغن موتور میپردازیم .
مقاومتی
که یک روغن نسبت به جاری شدن به علت اصطکاک داخلی مولکولهای آن از خود
نشان میدهد، گرانروی (ویسکوزیته) نامیده میشود. گرانروی روغن با تغییر
دمای آن، تغییر میکند و هر چه روغن گرمتر شود گرانروی آن هم کمتر
میشود.
از این رو همواره باید گرانروی همراه با دمایی که گرانروی در
آن دما اندازهگیری شده، قید شود. گرانروی روغن معمولاً در دمای ۴۰ و۱۰۰
درجه سانتی گراد اندازه گیری میشود.
شاخص گرانروی
هر چه رقم شاخص گرانروی روغنی بزرگتر باشد، در اثر تغییر دما گرانروی روغن کمتر تغییر میکند و بر عکس.
نقطه ریزش، پایینترین دمایی است که روغن در آن هنوز سیال است و جاری میشود.
بالاترین
دمایی است که در آن، روغن به اندازه کافی به بخار تبدیل میشود و با هوا
یک مخلوط قابل اشتعال میسازد، به طوری که با نزدیک کردن شعله آتش، در یک
لحظه مشتعل و سپس خاموش شود. این آزمون برای اندازهگیری میزان آتش گیری و
فرّار بودن روغن صورت میگیرد.
امروزه استفاده از روغنهای تکدرجهای
مانند 30 یا 40، در موتورها توصیه نمیشود. این روغنها مطابق طبقهبندی
SAE (انجمن مهندسی خودرو)، به صورت زیر تعریف میشوند:
20W50 , 10 W
40. عدد قبل از W نشاندهنده گرانروی روغن موتور در دمای پایین بوده و هرچه
این عدد کمتر باشد، قابلیت استفاده در دمای پایینتر را دارااست.
عدد
بعد از W، نشاندهنده گرانروی در دمای بالا بوده و هرچه این عدد بزرگتر
باشد، روغن در دمای بالاتر چسبندهتر و سفتتر خواهد بود.
• در مقایسه با روغن موتور 20W50 روانتر است .
• مناسب برای فصول سرد.
• عمل روانکاری را زودتر انجام میدهد.
• در خودروهای جدید بیشتر استفاده میشود .
• در مقایسه با روغن موتور 20W50 سفت تر است .
• برای فصل های گرم از جمله تابستان مناسب تر است.
روغن از زمان شروع بکار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و روغن پایه آن آلوده شده و از کیفیت آن کاسته می شود وهمچنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک کننده نیز، مصرف می شوند . در این حالت خاصیت روانکاری ، پاک کننده و جذب ذرات معلق و ناخالصی ها ، کاهش می یابد لذا به این دلیل باید بعد از اتمام خواص روغنموتور در زمانهای مختلف بسته به نوع روغن نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
به طور کلی روغن موتور شل وظایفی مانند : کاهش سایش قطعات موتور ، خنک نمودن قطعات داخلی موتور ، تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات ، آب بندی بین سیلندر و پیستون ، محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی و کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف را بر عهده دارد .
ویسکوزیته یا گرانروی ، مقاوت سیال در مقابل جاری شدن است . از لحاظ گرانروی ، روغن به دو بخش تقسیم می شود .دسته اول به عنوان تک درجه ای و دسته دوم به عنوان چند درجه ای یا چهار فصل شناخته می شوند. با توجه به پیشرفت پیشرانه خودرو های روغن موتور های تک درجه ای به فراموشی سپرده شده اند و بازار در اختیار روغن موتور های چهار فصل است.روغن موتور های چار فصل شل معمولا بر اساس استاندارد SAE (انجمن مهندسی خودرو) دسته بندی می شوند .
کد اعلامی از سوی این انجمن شاید یک حرف و دو عدد می شود.در این کد عدد قبل از W نشان دهنده گرانروی روغن موتور در دمای پایین بوده و هرچه این عدد کمتر باشد ، قابلیت استفاده در دمای پایین تر را دارا است . عدد بعد از W ، نشان دهنده گرانروی در دمای بالا بوده و هرچه این عدد بزرگتر باشد ، روغن در دمای بالاتر چسبنده تر و سفت تر خواهد بود .
گریس شل آلبیدا ای پی
روغن شل الکسیا 50
روغن شل الکسیا ایکس 50
گریس شل آلوانیا ای پی 0
گریس شل آلوانیا ای پی 00
گریس شل آلوانیا ای پی 1
گریس شل آلوانیا ای پی 2
گریس شل آلوانیا اچ دی ایکس 2
گریس شل آلوانیا آر ال 1
گریس شل آلوانیا آر ال 2
گریس شل آلوانیا آر ال 3
گریس شل آلوانیا WR 1
گریس شل آلوانیا WR 2
روغن شل آرجاینا اس 30
روغن شل آرجاینا اس 40
روغن شل آرجاینا تی 30
روغن شل آرجاینا تی 40
روغن شل آرجاینا ایکس 40
روغن شل آرجاینا ایکس ال 40
سیال شل کلیبریشن سی
سیال شل کلیبریشن S9365
روغن شل کاپرینوس اچ تی دی 40
روغن زنجیر شل کسیدا 1000
روغن زنجیر شل کسیدا 150
گریس شل کسیدا ای پی اس 2
روغن شل کسیدا جی ال 220
روغن شل کسیدا جی ال 460
گریس شل کسیدا اچ دی اس 2
روغن شل کسیدا اچ اف 100
روغن شل کسیدا اچ اف 15
روغن شل کسیدا اچ اف 32
روغن شل کسیدا اچ اف 68
روغن شل کسیدا اچ تی 32
روغن شل کلاووس 46
روغن شل کلاووس 68
روغن شل کلاووس جی 100
روغن شل کلاووس جی 32
روغن شل کلاووس جی 46
روغن شل کلاووس جی 68
روغن شل کلاووس جی100
وغن شل کلاووس آر 68
روغن شل کامپتلا 100
روغن شل کامپتلا اس 46
روغن شل کامپتلا اس 68
روغن شل کورنا ای پی 100
روغن شل کورنا ای پی 68
روغن از زمان شروع کار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی و اب و سوخت خام قرار دارد.لدا روغن پایه ان شروع به الوده شدن و از دست دادن کیفیت خود می نمائید.و از طرفی مواد افزودنی ان نیز رفته رفته مصرف می شوند.مثلا مواد افزودنی پاک کننده ظرفیت معینی برای جذب و معلق نگه داشتن ذرات دارد.جالب است بدانید به ازای مصرف یک لیتر بنرین ;یک لیتر اب تولید می شود که مقداری از ان به صورت بخار از اگزوز خارج می شودو مقداری از ان نیز به روغن اضافه می شود.
بسیاری تصور میکنند که سیاه شدن روغن دلیل خراب شدن ان است.در صورتیکه عکس ان صادق است.یعنی اگر در یک دستگاه سالم روغن پس از مدتی استفاده سیاه نشدمی باید ان را تعویض نمود. در یک موتور سالم زود سیاه شدن روغن بعلت خاصیت پاکنندگی روغن موتور است;یعنی ماده افزودنی پاک کننده در روغن موتور ;دوده حاصل از احتراق را در خود بصورت معلق نگه می دارد و طبعا سیاه می شود.اگر روغن موتور شما دیر سیاه شده باید نگران شد.بدین معنی که روغن قدرت جدب و معلق نگه داشتن دوده ها و مواد زائد را ندارد. واین دوده ها و الودگی ها روی قطعات موتور و لابلای انها ته نشین شده و باعث عدم انتقال حرارت –سائیدگی –رینگ چسباندن و روغن سوزی بیش از اندازه و کاهش تراکم گاز و کشش موتور خواهد شد.
1-شرایط کار دستگاه و موتور ان
2-کیفیت مکانیکی موتور به ویژه سیستم سوخت رسانی و انژکتورها و نیز وضیعت برق ان
3-کیفیت روغن موتور و سوخت مصرفی
4-کیفیت فیلترهای هوا و روغن
5-نوع و مدل و سال ساخت موتور و خودرو
6-مدت زمانی که روغن در کارتر می ماند
منظور از شرایط کار موتور و خودرو چیست؟
1-سرعت خیلی زیادخودرو(تخته گاز رانندگی کردن)
2-رانندگی با بارزیاد ودر سر بالائیها و یدک کشیدن ها
3-زیاد در جا کارکردن موتور (مثل ترافیک سنگین)
4-رانندگی در سرما ;قبل از اینکه موتور کمی گرم شده باشد
5-به طور مستمر مسافتهای کوتاه را طی کردنوخودرو را خاموش و روشن کردن به ویژ در سرما
6-رانندگی در هوائی که خیلی مرطوب و یا خیلی گرد وغبار داشته باشد
لذا در این شرایط توصیه می گردد که روغن موتور زودتر تعویض گردد . با توجه به تجربیات موجود رعایت این نکته برای طول عمر موتور توصیه می گردد
سرب موجود در بنزین که برای بهسوری بهتر به بنزین اضافه می شد پس از ورود به روغن باعث اکسید شدن سریعتر روغن می گردید.در حال حاض این ماده از بنزین موجود در کشور حذف گردیده است.بنزین با اکتان پایین نیز به دلیل عدم یک احتراق کامل باعث اضافه کردن دوده بیشتر به روغن می گردد.استفاده از بنزینهای سوپر نیز این مورد را تاحدودی کاهش می دهد.
عموما با بالا رفتن مدل خودروها شرایط موتور نیز ار لحاظسرعت و راندمان حجمی و در نتیجه فشار وارده و درجه حرارت ایجاد شده بالاتر می رود.سازندگان سعی نموده اند علاوه بر ساخت روغن های متنایب با مدل های جدید روغن هائی نیز بسازند که مدت زمتن تعویض ان نیز بیشتر باشد.لذا معتبرترین مرجع برای تعویض روغن سازنده موتور است.سازندگان موتور معمولا موتور را برای حالت عادی (با شدت کار منوسط)ذکر می کنند.بدیهی است اگر شرایط کار موتور سخت تر شود باید زمان تعویض روغن را کاهش داد.